Dnia 29 stycznia 2021 r. Prezes Sądu Najwyższego dr Małgorzata Manowska złożyła do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego wniosek w związku z ujawnionymi rozbieżnościami w wykładni przepisów prawa w orzecznictwie sądów powszechnych, jak i samego Sądu Najwyższego.
Celem jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa oraz jak najszersze opracowanie problemu frankowego. Zagadnienia przedstawione we wniosku są uniwersalne, odnoszą się do wszystkich umów kredytowych zawierających postanowienia odnoszącymi się do waluty.
Pytania, które przedstawiamy poniżej, ma rozstrzygnąć skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, co jest doniosłym wydarzeniem i będzie wiążące dla polskich sądów.
- Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?
a w razie odpowiedzi przeczącej;
- Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?
- Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie
kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?
niezależnie od treści odpowiedzi na pytania 1-3:
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?
- Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?
Odpowiedź na pierwsze trzy pytania jest oczywista – nie wiążą, skutkują usunięciem z umowy i jej upadkiem. Znane są orzeczenia prawa unijnego, które przesądziły, że przepisy odwołujące się do zwyczajów nie mogą być podstawą uzupełnienia umowy, a gdyby istniał przepis dyspozytywny, to jest możliwy do zastosowania tylko gdy konsument sobie tego życzy.
Na pytanie zawarte w punkcie czwartym, SN udzielił już pośrednio odpowiedzi dnia 16.02.2021 w uchwale III CZP 11/20. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje odrębne roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.
Odnosząc się do pytania piątego, to w prawodawstwie przyjął się pogląd, zgodnie z którym w przypadku nieważności umowy roszczenie o zwrot świadczenia podlega trzyletniemu przedawnieniu. A zatem roszczenia banku przedawniają się po trzech latach. Inną kwestią jest początek biegu przedawnienia. Należy również pamiętać, że SN w marcowej uchwale może wypowiedzieć się również o momencie, w którym umowa staje się bezskuteczną. Od początku od pierwszej reklamacji, czy może od wyroku sądu?
Problem zawarty w punkcie szóstym, a dotyczący wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału przede wszystkim dotyczy obu stron umowy kredytowej. Zarówno banku jak i kredytobiorcy. Biorąc pod uwagę zawarte w prawie odmienne terminy przedawnienia dla konsumenta – 10 lat i przedsiębiorcy – 3 lata, może skutkować tym, że wynagrodzenie klienta będzie wyższe.
Ogłoszenie uchwały jest zaplanowane na 13.04.2021r.
Mec. Marek Skrobacki.